Leven na de dood van sterren: Witte Dwergen, Zwarte Gaten en Neutronensterren.
Op woensdag 20 oktober 2021 zal Prof. Ed van den Heuvel een lezing geven over het de dood van sterren. Hieronder een samenvatting van zijn lezing:
Zon en sterren gebruiken hun eigen materiaal (voornamelijk waterstof) als – nucleaire – brandstof. Daarom is hun levensduur eindig. Sterren met relatief kleine massa zoals onze Zon, leven heel lang: 10 miljard jaar of langer. De Zon is nog niet op de helft van deze levensduur.
Zware sterren leven veel korter. Een ster van 30 maal de massa van de Zon, straalt per seconde 100 000 maal zoveel energie uit als de Zon, en is al na 5 miljoen jaar opgebrand: hij leeft 2000 maal korter dan de Zon.
Wat gebeurt er met een ster als zin brandstof is opgebrand? We weten nu dat sterren tot ongeveer 8 maal zo zwaar als de Zon een uitgebrande pit achterlaten, een “witte dwerg”: niet groter in middellijn dan de Aarde, maar met een massa van tussen 0.5 en 1.4 keer de massa van de Zon (honderdduizenden malen de massa van de Aarde). De ster is als rode reus rest van zijn massa kwijtgeraakt.
In sterren zwaarder dan 8 maal de Zon is de uitgebrande kern van de ster te zwaar om een witte dwerg te vormen. Hij stort in tot een neutronenster of een zwart gat. Een neutronenster met 1.5 maal de massa van de Zon (450 000 maal de massa van de Aarde) heeft een middellijn van slechts 20 km. De zwaartekrachts-energie die vrijkomt bij deze instorting zorgt dat de rest van de ster de ruimte wordt in geslingerd in een Supernova explosie. We kennen nu in ons Melkwegstelsel bijna 3000 van deze neutronensterren die we waarnemen als “radio-pulsars. In sterren meer dan 20 keer zo zwaar als de Zon is de uitgebrande kern te zwaar om als neutronenster achter te blijven: hij stort in tot een “zwart gat”.
We kennen enkele tientallen van zulke zwarte gaten in dubbelsterren waarbij de andere ster een gewone ster is. Sinds 2015 zijn ook zwaartekrachtsgolven ontdekt zijn, veroorzaakt door het samensmelten van dubbele zwarte gaten en dubbele neutronensterren (Nobelprijs Natuurkunde 2017).
Prof. Van den Heuvel (1940) is emeritus hoogleraar Sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam, en was tot zijn emiraat directeur van het Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek. Hij heeft voor zijn werk vele prijzen ontvangen, waaronder de Spinozapremie, en is lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00. Uiteraard blijven we de richtlijnen van het RIVM volgen.